Giá trị dinh dưỡng từ Calanus finmarchicus

C.finmarchicus là loài giáp biển siêu nhỏ, nguồn lợi dồi dào, có khả năng phục hồi và cho sản lượng thu hoạch lớn nhất tại Na Uy. Đây là loài giáp xác chân chèo sống tự do, vòng đời 1 năm và là nguồn thức ăn chính của hầu hết các loài cá biển giá trị thương mại cao thuộc phía bắc Atlantic. C.finmarchicus sinh sống chủ yếu ở vùng nước biển sâu, nhưng trong khoảng thời gian giữa tháng 4 và tháng 8 tập trung thành đàn lớn sát mặt nước biển, báo hiệu thời điểm chín muồi cho các vụ thu hoạch quy mô công nghiệp.

Sinh khối hàng năm của C.finmarchicus và các loài giáp xác tương tự tại Na Uy và các vùng biển liền kề lên tới 200 – 400 triệu tấn, vượt sinh khối của tất cả những loài cá trong cùng khu vực. Hiện, Công ty Calanus AS của Na Uy đang khai thác nguồn lợi giáp xác khổng lồ này suốt 15 năm qua và xây dựng được một chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ công nghệ thu hoạch độc đáo, quy trình sản xuất tiên tiến, sản phẩm mới, hợp pháp và bền vững từ giáp xác C.finmarchicus. Calanus AS là đơn vị tiên phong trên thị trường các sản phẩm từ giáp xác C.finmarchicus, được hậu thuẫn bởi sự đầu tư từ chính phủ Na Uy và các nhà quản lý ngành thủy sản.

Sản xuất bền vững, trách nhiệm

Nhà quản lý ngành thủy sản, viện nghiên cứu và Chính phủ Na Uy cùng doanh nghiệp Calanus AS đã nỗ lực hợp tác để phát triển các phương pháp đánh  giáp xác C.finmarchicus bền vững suốt nhiều năm qua. Năm 2019, Chính phủ Na Uy chính thức đặt ra quy định về thời gian khai thác giáp xác C.finmarchicus quy mô công nghiệp theo hạn ngạch đầu tiên là 254.000 tấn mỗi năm. Thực tế, mức hạn ngạch này chỉ mới chiếm 0,5% sinh khối hiện có.

Công ty Calanus AS hợp tác với nhiều công ty khai thác thủy sản khác, công ty kỹ thuật, và nhà cung cấp thiết bị để cho ra đời một công nghệ thu hoạch chuyên môn hóa cao, được cấp bằng sáng chế cùng kỹ thuật xử lý hiện đại ngay tại tàu nhằm đảm bảo nguồn nguyên liệu luôn tươi sống với tỷ lệ khai thác không mong muốn ở mức thấp nhất. Công ty này cũng được cấp chứng nhận Tiêu chuẩn toàn cầu cho nguồn cung bền vững (IFFO RS), nhấn mạnh những cam kết trong việc thực hiện các phương pháp khai thác có trách nhiệm trong lĩnh vực sơ chế nguyên liệu và an toàn thức ăn/thực phẩm.

Nhiều năm nghiên cứu và phát triển là tiền đề để Calanus AS tìm ra quy trình chiết xuất dầu và protein từ giáp xác C.finmarchicus đạt hiệu quả cao và đơn giản nhất, giữ nguyên các thành phần mang hoạt tính sinh học tự nhiên của loài giáp xác này. Calanus AS hiện đang sản xuất các sản phẩm từ C.finmarchicus quy mô công nghiệp mà không sử dụng bất kỳ chất dung môi hoặc phụ gia nào. C.finmarchicus có chứa hàm lượng các chất gây ô nhiễm môi trường ở mức cực kỳ thấp nhờ vòng đời ngắn và tỷ lệ quay vòng nhanh, giảm thiểu nhu cầu chế biến thêm của sản phẩm.

Calanus AS đang xây dựng nhà máy công nghiệp mới nhằm tăng công suất chế biến gấp 12 lần so mức hiện tại. Đây cũng sẽ là nhà máy quy mô công nghiệp đầu tiên trên thế giới về tinh chế sinh học giáp xác C.finmarchicus tại vòng Bắc Cực trong thành phố Sortland, thuộc Na Uy.

Sản phẩm tiên tiến

3 sản phẩm đáng chú ý nhất được tinh chế từ giáp xác C.finmarchicus phải kể đến Calanus Hydrolysate; Calanus Powder và Calanus oil. Riêng Calanus oil có chứa thành phần dầu omega 3 ester độc đáo chủ yếu được tận dụng làm thực phẩm chức năng cho con người. Hai sản phẩm còn lại đang được coi là thành phần thức ăn thủy sản giá trị cao. Calanus Hydrolysate là sản phẩm dịch protein thủy phân enzyme, ổn định nhiệt và hòa tan rất tốt cùng hương vị tự nhiên hấp dẫn. Phân bố trọng lượng phân tử của hydrolysate phần lớn là các peptide siêu nhỏ, bởi vậy sản phẩm này rất dễ tiêu hóa – một đặc tính quan trọng mà thức ăn tôm và cá giống cần phải có. Calanus Hydrolysate có gần 99% peptide < 6000 DA, gồm hầu hết là peptide hoạt tính sinh học chứa 2 – 20 axit amin. Peptide hoạt tính sinh học ảnh hưởng tới độ ngon của thức ăn, sự phát triển, tăng trưởng, tỷ lệ sống, miễn dịch, hành vi ăn cũng như một loạt các chuỗi phản ứng trao đổi chất khác. Nhờ phân bố trọng lượng phân tử có lợi, cùng với thành phần axit amin tối ưu và đặc tính hương vị hấp dẫn, nên sản phẩm này được coi là một thành phần thức ăn hoàn hảo cho tôm và cá giai đoạn ấu trùng.

Calanus Powder có dạng bột khô, thành phần chính protein và peptide thủy phân, lipid và chitin từ vỏ giáp xác C.finmarchicus. Chứa hàm lượng axit amin thiết yếu dồi dào như methionine, lysisne và arginine. Các mảnh lipid trong Calanus Powder là nguồn năng lượng quan trọng và axit béo thiết yếu như EPA và DHA rất có ích cho tăng trưởng của tôm. Chitin có vai trò kích thích hệ thống miễn dịch bẩm sinh của cá và tôm; đồng thời tác động tích cực lên tăng trưởng của tôm. Calanus Powder còn chứa chất chống ôxy hóa quyền năng astaxanthin giúp thúc đẩy tăng trưởng và tạo màu cho tôm, cùng khoáng chất selen và kẽm cải thiện hiệu quả tăng trưởng và tỷ lệ sống trên tôm.

Ngoài các sản phẩm kể trên, Calanus AS đang nghiên cứu cách chế biến C.finmarchicus nguyên con làm thức ăn hoàn chỉnh trong nuôi tôm và cá. Theo Isak Bogwald, chuyên gia nghiên cứu dinh dưỡng và sức khỏe vật nuôi tại Calanus AS, C.finmarchicus là giáp xác chân chèo cỡ lớn, với thành phần dinh dưỡng có tiềm năng trở thành thức ăn hoàn hảo cho tôm và cá giống. Hiện, công ty đang thực hiện các thử nghiệm cho ăn trên tôm thẻ và phát hiện C.finmarchicus là nguồn thức ăn thích hợp và có tính dẫn dụ cao. Kết quả các thử nghiệm cho thấy giáp xác C.finmarchicus là thức ăn tối ưu cho tôm post PL4 và có khả năng thay thế Artemia đến khi tôm ăn được các loại thức ăn công nghiệp. Tôm được cho ăn bằng C.finmarchicus đạt kích cỡ lớn hơn so với nhóm tôm đối chứng được cho ăn Artemia. Calanus AS vẫn đang tiếp tục tiến hành thêm nhiều thử nghiệm nhằm tìm ra các mức tối ưu về lượng thức ăn và thời điểm cho ăn tối ưu bằng C.finmarchicus thay thế Artemia giai đoạn PL1 tới PL3.

Tuấn Minh (Theo Calanus AS, Norway)